Żywienie kliniczne to istotna część terapii hospitalizowanych pacjentów. Leczenie żywieniowe powinno być stosowane w każdym przypadku, gdy hospitalizowany chory ma wskazanie do takiej terapii – jest niedożywiony lub ma ryzyko niedożywienia. Niezbędna jest regularna ocena stanu odżywienia chorych, funkcjonowanie wielodyscyplinarnego zespołu leczenia żywieniowego – zespołu żywieniowego, dostęp do leków i sprzętu. Podstawy dobrych praktyk w żywieniu klinicznym i istotne elementy oceny szpitali pod względem leczenia żywieniowego podkreśla dr n. med. Anna Zmarzły, Kierownik Ośrodka Żywienia Klinicznego, WSS im. J. Gromkowskiego we Wrocławiu.
Leczenie żywieniowe to postępowanie medyczne pozwalające ocenić stan odżywienia chorego oraz obejmujące podaż wszystkich niezbędnych dla pacjenta substancji odżywczych drogą inną niż naturalna w przypadku zaistnienia do tego wskazań. Odpowiednie ilości białka, energii, elektrolitów, witamin, pierwiastków śladowych i wody podawane mogą być doustnie, poprzez sztuczny dostęp do przewodu pokarmowego (żywienie dojelitowe) lub dożylnie (żywienie pozajelitowe). Niedożywienie to jednostka chorobowa często występująca u chorych krytycznie, onkologicznych, operowanych, neurologicznych, seniorów, chorych z wielochorobowością.
„Z perspektywy lekarza żywienie kliniczne jest integralną częścią terapii każdego pacjenta, który może rozwinąć objawy choroby. Powinno być stosowane rutynowo u wszystkich pacjentów z ryzykiem rozwoju niedożywienia czy chudnięcia” – komentuje dr n. med. Anna Zmarzły, Kierownik Ośrodka Żywienia Klinicznego, WSS im. J. Gromkowskiego we Wrocławiu.
Leczenie żywieniowe powinno być stosowane we wszystkich oddziałach szpitalnych, u każdego pacjenta, który w sposób naturalny nie jest w stanie przyjąć odpowiedniej ilości pożywienia. Niezależnie od metody żywienia, powinno być rozpoczęte po ustabilizowaniu stanu ogólnego pacjenta i wyrównaniu zaburzeń metabolicznych, oczywiście po wnikliwej ocenie klinicznej, w tym ocenie wskazań i przeciwskazań do tej terapii.
„U wszystkich pacjentów, których hospitalizujemy powinniśmy przeprowadzić przesiewową ocenę ryzyka niedożywienia i w przypadkach, w których wskazana jest terapia żywieniowa, przeprowadzić ocenę pogłębioną i dalszą diagnostykę kliniczną. Niepokoją nas bardzo pacjenci, którzy schudli lub u których przewidujemy, że schudną. Pacjenci, którzy nie będą mogli żywić się w sposób adekwatny do potrzeb” – zaznacza dr n. med. Anna Zmarzły i dodaje: „Wszystkie metody żywienia są równie ważne. Kładziemy ogromny nacisk na to, aby personel medyczny rozpoznawał i leczył niedożywienia”.
W szpitalu leczenie żywieniowe powinno być dostępne dla każdego pacjenta ze wskazaniami oraz być dostosowane do indywidualnych potrzeb chorego. Personel szpitala powinien dokonywać regularnej oceny stanu odżywienia pacjenta. W tym celu powoływany jest zespół żywieniowy, w którego skład wchodzą lekarze, pielęgniarki, farmaceuci oraz dietetycy. Zespół ten m.in. szkoli personel, konsultuje chorych, organizuje leczenie żywieniowe na oddziałach, upowszechnia wiedzę o leczeniu. Zespół leczący żywieniowo pacjenta powinien mieć dostęp do diagnostyki laboratoryjnej i obrazowej niezbędnej do prowadzenia leczenia żywieniowego oraz posiadać dostępne leki (w tym diety przemysłowe i preparaty do żywienia pozajelitowego) niezbędny sprzęt jednorazowy, pompy enteralne i infuzyjne. Pozwala to prowadzić leczenie żywieniowe w różnych sytuacjach klinicznych.
Szpitale, które realizują żywienie kliniczne w sposób zgodny z wymaganymi standardami, zostały niedawno wyróżnione certyfikatami „Szpital Dobrej Praktyki Żywienia Klinicznego” przyznanymi przez Polskie Towarzystwo Żywienia Pozajelitowego, Dojelitowego i Metabolizmu (POLSPEN). W 2021 roku certyfikaty trafiły do 19 placówek w Polsce.
„Znaczna część certyfikowanych szpitali to jednostki, w których prowadzone są wszystkie metody wsparcia żywieniowego, pozajelitowe i dojelitowe, w tym właściwie angażowana jest do terapii żywieniowej apteka szpitalna oraz dietetycy, więc nie tylko lekarze i pielęgniarki. Zwracaliśmy uwagę na wszystkie aspekty prowadzenia terapii w szpitalu, na dostęp do wszystkich metod leczenia żywieniowego, ale także dostęp do właściwej konsultacji terapii dietetycznej i neurologopedycznej. Istotnym elementem certyfikacji była ocena właściwego postępowania w tym obszarze w aptekach szpitalnych” – podsumowała dr n. med. Anna Zmarzły.