Alarmująco spada poziom dzietności w Polsce. Według prognoz demograficznych liczba mieszkańców naszego kraju w ciągu 35 lat zmniejszy się o ponad 4,5 miliona. Jedną z przyczyn niekorzystnych zmian demograficznych jest niepłodność. Obecnie problem ten dotyka co roku ok. 1,5 miliona polskich par. Sytuację może zmienić wprowadzenie programu kompleksowego leczenia niepłodności. Tymczasem, z uwagi na brak rozwiązań systemowych, dostęp do usług medycznych tego typu wciąż pozostaje poza zasięgiem większości pacjentów – wynika z raportu pt. „Wspieramy płodność” opracowanego przez Koalicję Na Rzecz Kompleksowej Terapii Niepłodności oraz FertiMedica Centrum Płodności.
„Celem raportu, opracowanego przez Koalicję Na Rzecz Kompleksowej Terapii Niepłodności, jest zwrócenie uwagi opinii publicznej na konieczność zapewnienia niepłodnym parom równego dostępu do kompleksowej opieki i wsparcia w zakresie terapii niepłodności. Niepłodność jest bowiem nie tylko chorobą w wymiarze medycznym i psychicznym, ale przede wszystkim problemem społecznym, wymagającym kompleksowego rozwiązania. Raport porusza pomijany dotychczas temat szeroko pojętej jakości opieki nad niepłodną parą, postrzeganej nie tylko poprzez pryzmat nowoczesnej technologii i wskaźników skuteczności leczenia, ale także kondycji psychicznej i emocjonalnych potrzeb pacjentów. Kierując się najlepszymi standardami, będziemy w stanie zaoferować większej liczbie par szansę na szczęśliwe rodzicielstwo, a polskiemu społeczeństwu nowych obywateli i perspektywy na lepszy rozwój” – mówi dr n. med. Ewa Goncikowska z FertiMedica Centrum Płodności, jedna z autorek raportu.
Kompleksowa terapia niepłodności w Polsce – fakt czy fikcja?
W Polsce działa blisko 50 ośrodków leczenia niepłodności. Większość z nich koncentruje się jednak wyłącznie na realizacji procedur in vitro, bez zapewniania pacjentom kompleksowej opieki medyczno-psychologicznej, zarówno na etapie diagnostyki, jak i leczenia niepłodności.
Jak pokazują dane kliniczne, dzięki kompleksowemu leczeniu niepłodności, zarówno w zakresie medycznym, jak i psychologicznym, blisko 75% par spośród tych, którym udaje się zajść w ciążę w ramach terapii niepłodności, uzyskuje taki efekt na etapie poprzedzającym zabieg in vitro. Zapewnienie pacjentom kompleksowego wsparcia może sprawić, że cała terapia będzie bardziej skuteczna, a więc mniej kosztowna, zarówno w wymiarze finansowym, jak i psychicznym.
Tymczasem dostęp do usług medycznych tego typu, z uwagi na brak rozwiązań systemowych, wciąż pozostaje poza zasięgiem większości niepłodnych par w Polsce.
Rodzi się nas coraz mniej
Problem niepłodności nabiera coraz większego znaczenia. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) określa niepłodność jako chorobę społeczną. Według szacunkowych statystyk dotyka ona ok. 10-18% globalnej populacji.
W Polsce problem z zajściem i utrzymaniem ciąży dotyczy obecnie ok. 1,5 miliona par. Statystyki są alarmujące. Systematycznie spada liczba urodzin. W 2013 r. przyszło na świat 370 tys. dzieci, w 2035 r. urodzi się ok. 270 tys., a w 2050 r. tylko ok. 255 tys. Biorąc pod uwagę zachodzące niekorzystne zmiany demograficzne należy założyć, że zjawisko to będzie się nasilało. Według prognoz demograficznych liczba mieszkańców naszego kraju w ciągu 35 lat zmniejszy się o ponad 4,5 miliona.
Pacjent vs system
Sytuacja pacjentów leczących się z powodu niepłodności jest złożona i trudna. Bezdzietność, jako następstwo niepłodności, ma bardzo głęboki aspekt psychogenny. Stres, frustracja, rozpad układu partnerskiego, brak poczucia więzi rodzinnej, rezygnacja z aktywnego życia zawodowego, wycofanie się z życia towarzyskiego, niepokój, stany depresyjne − są to najczęściej postrzegane konsekwencje bezdzietności.
Rozpoznanie niepłodności wywołuje stres, którego nasilenie porównywalne jest ze stresu związanym z zawałem mięśnia sercowego czy też choroby nowotworowej. Niepłodne pary żyją z uczuciem osamotnienia, wstydzą się dzielić własnymi problemami z innymi, pojawia się pojęcie „niepełnej wartościowości” (ang. being less of a man, less of a woman). Życie seksualne nierzadko traci swą spontaniczność, stając się narzędziem służącym do osiągnięcia celu, jakim jest długo wyczekiwana ciąża.
Sytuację pacjentów może poprawić wprowadzenie programu kompleksowego leczenia niepłodności. Z uwagi na złożoność choroby, w dążeniu do przywracania zdrowia prokreacyjnego wskazane jest połączenie dorobku różnych dziedzin nauki, głównie medycyny i psychologii. Osiągnięty w ten sposób efekt synergii umożliwia szybsze i bardziej skuteczne leczenie, tak ważne z perspektywy pacjentów.
Z danych Europejskiego Towarzystwa Ludzkiego Rozrodu i Embriologii (ESHRE) wynika, że rozwiązania tego typu stają się już standardem w krajach Europy Zachodniej. Niestety aktualny system leczenia niepłodności w Polsce powoduje powstawanie zjawiska nierówności w dostępie do zdrowia, jakim jest kompleksowa opieka (medyczna, psychologiczna i socjalna) nad niepłodnymi parami. Usługi tego typu, z uwagi na brak wsparcia Państwa, są zarezerwowane dla osób dysponujących ponadprzeciętnymi dochodami, co prowadzi do wykluczenia społecznego dużej grupy chorych.
Rekomendacje
- Utrzymywanie się niekorzystnych zjawisk demograficznych, a zwłaszcza bardzo niskiego poziomu płodności sprawia, że polityka prorodzinna, w tym walka z wykluczeniem społecznym wynikającym z choroby jaką jest niepłodność, powinny stanowić jedne z głównych tematów debaty społecznej w nadchodzących latach.
- Państwowe wsparcie leczenia niepłodności nie może opierać się wyłącznie na refundacji zabiegu In vitro. Należy zapewnić wszystkim niepłodnym parom równy dostęp do wszechstronnej opieki i wsparcia w zakresie terapii niepłodności.
- W dążeniu do przywracania zdrowia prokreacyjnego należy połączyć działania medycyny i psychologii. Taki kompleksowy (holistyczny) model może przyczynić się do poprawy skuteczności i jakości leczenia oraz zminimalizowania negatywnych kosztów (zarówno ekonomicznych, jak i emocjonalnych) diagnostyki
i leczenia niepłodności.
- W Polsce powinien być wprowadzony system oceny jakości opieki nad niepłodnymi parami w aspekcie skuteczności leczenia (odsetek uzyskiwanych ciąż), jego bezpieczeństwa oraz dbałości o dobrostan psychofizyczny pary w trakcie terapii.
O raporcie
Raport „Wspieramy płodność” opracowany przez Koalicję Na Rzecz Kompleksowej Terapii Niepłodności jest dostępny na stronie wspieramyplodnosc.pl
Projekt objęty jest Patronatem Honorowym Ministra Pracy i Polityki Społecznej.
Partnerami projektu są: FertiMedica Centrum Płodności, Stowarzyszenie na Rzecz Leczenia Niepłodności i Wspierania Adopcji Nasz Bocian oraz Polskie Stowarzyszenie Psychologów Niepłodności.
O autorach
Prof. dr hab. n. med. Violetta Skrzypulec-Plinta
Specjalista ginekolog-położnik, endokrynolog, seksuolog. Kierownik Katedry Zdrowia Kobiety Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, Dziekan Wydziału Nauk o Zdrowiu ŚUM w Katowicach. Przewodnicząca Sekcji Ginekologii Dziecięcej i Dziewczęcej Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego. Przewodnicząca Rady Programowej Fundacji MSD dla Zdrowia Kobiet.
Prof. zw. dr hab. Marian Szamatowicz
Polski ginekolog-położnik, profesor nauk medycznych. W 1987 roku wraz z zespołem dokonał pierwszego w Polsce udanego zapłodnienia metodą in vitro. Były kierownik Kliniki Ginekologii Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Aktywny członek Komitetu Bioetyki Polskiej Akademii Nauk.
Dr n. med. Ewa Goncikowska
Lekarz, biolog. Specjalista w zakresie ginekologii i położnictwa. Zajmuje się problematyką niepłodności. Członkini Polskiego Towarzystwa Medycyny Rozrodu oraz Europejskiego Towarzystwa Embriologii i Rozrodu Człowieka (ESHRE). Od kwietnia 2012 roku związana z FertiMedica Centrum Płodności.
Tatiana Ostaszewska-Mosak
Założycielka Polskiego Stowarzyszenia Psychologów Niepłodności. Jest psychologiem klinicznym zdrowia. Jej zainteresowania badawcze dotyczą w szczególności zjawiska stresu i jego wpływu na funkcjonowanie człowieka. Od dziesięciu lat związana z problematyką nie- płodności i wspierania jej leczenia. Współpracuje z FertiMedica Centrum Płodności.
Anna Krawczak
Przewodnicząca Zarządu Stowarzyszenia na Rzecz Leczenia Niepłodności i Wspierania Adopcji Nasz Bocian. Działaczka społeczna, członkini Europejskiego Towarzystwa Embriologii i Rozrodu Człowieka (ESHRE), członkini Fertility Europe.