Na całym świecie pracownicy służby zdrowia są narażeni na ryzyko ekspozycji zawodowej, w szczególności na wirusa zapalenia wątroby typu B (HBV) czy wirusa zapalenia wątroby typu C (HCV). Najmniejsze nakłucie skóry spowodowane skażoną igłą, innym ostrym narzędziem lub kontakt z krwią lub płynem ustrojowym pacjenta z okiem, nosem, ustami lub nieuszkodzoną skórą pracownika ochrony zdrowia może narazić personel medyczny. Pomimo postępów w zakresie ochrony personelu medycznego, Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że każdego roku ok. 3 miliony pracowników służby zdrowia doświadcza zakłuć lub zranień. Niestety ustawa, która dotyczy bezpieczeństwa i jakości cały czas nie zapewnia odpowiedniego bezpieczeństwa personelowi medycznemu.
Zakłucia i zranienia personelu medycznego
Pielęgniarki i lekarze są narażeni na największą liczbę zakłuć i zranień oraz kontakt z krwią. Ponadto pracownicy laboratoriów i technicy, służby i personel sprzątający, osoby zajmujące się wywozem odpadów medycznych, specjaliści od sterylizacji i inni są narażeni na ekspozycję na krew przed, w trakcie i po użyciu, gdy skażone produkty nie są odpowiednio obsługiwane i usuwane. Zagrożeniom tym można zapobiec, stosując bezpieczne urządzenia, bezpieczną utylizację i stosowanie najlepszych praktyk. Pomimo wysiłków legislacyjnych, regulacyjnych, orzecznictwa i świadomości w wielu krajach, zakłucia i zranienia nadal występują wśród personelu medycznego. Incydenty są często niezgłaszane lub niedostatecznie zgłaszane z powodu stygmatyzacji związanej z tymi chorobami.
„Zapobieganie zranieniom igłą jest kluczowe dla bezpieczeństwa personelu medycznego i pacjentów. Bezpieczne praktyki obejmują stosowanie igieł z mechanizmami bezpieczeństwa, odpowiednie usuwanie i przechowywanie użytych igieł oraz przeszkolenie personelu w właściwych technikach wkłucia. Skuteczne środki zapobiegawcze chronią przed ryzykiem przypadkowych ukłuć i minimalizują potencjalne konsekwencje dla zdrowia” – komentuje Paweł Witt, Przewodniczący Rady Ekspertów Koalicji na rzecz Bezpieczeństwa Szpitali.
Zakażenia personelu medycznego
Narażenie na patogeny przenoszone przez krew i związane z tym ryzyko zakażenia personelu medycznego jest problemem na całym świecie. W 2019 r. Centra Kontroli i Zapobiegania Chorobom (CDC) oszacowały, że co roku w Stanach Zjednoczonych dochodzi do 385 000 zakłuć igłami związanych z ostrymi narzędziami. Przeprowadzona przez CDC analiza wykazała, że światowa liczba występowania zakłuć i zranień wśród pracowników służby zdrowia wynosiła 44,5%, z najwyższą częstością występowania zaobserwowaną w Azji Południowo-Wschodniej (58,2%), a następnie 53,5% we wschodniej części basenu Morza Śródziemnego i 41,7% w Afryce, 39,4% w obu. Chociaż, statystyki te odzwierciedlają bardzo poważne obawy dotyczące bezpieczeństwa personelu medycznego, istnieją wyzwania związane w uzyskaniu pełnej i dokładnej sprawozdawczości we wszystkich placówkach opieki zdrowotnej, a rzeczywista skala problemu może być znacznie większa. Zaniżone zgłaszanie incydentów jest znaczące, a badanie szacuje, że ponad 40% zakłuć nie jest zgłaszanych. Dodatkowo, infrastruktura do gromadzenia danych w placówkach opieki zdrowotnej jest różna.
„Zapobieganie incydentom narażenia personelu medycznego na kontakt z krwią ma duże znaczenie dla ochrony ich zdrowia i minimalizowania ryzyka przeniesienia zakażeń. Ważne jest, aby personel był przeszkolony w odpowiednich procedurach higieny i ochrony osobistej, takich jak noszenie rękawiczek ochronnych, masek i okularów. Regularne mycie i dezynfekcja rąk, właściwe postępowanie z materiałami zakaźnymi oraz dostęp do odpowiednich środków ochrony osobistej to kluczowe elementy w zapobieganiu kontaktowi z krwią i minimalizowaniu ryzyka związanych z tym zagrożeń” – komentuje Mariola Łodzińska, Prezes Naczelnej Izby Pielęgniarek i Położnych.
Obciążenie ekonomiczne związane ze zranieniami ostrymi narzędziami wśród pracowników służby zdrowia w Unii Europejskiej szacuje się od 273 do 1 794 euro na incydent. Niezależne badanie wykazało, że wprowadzenie środków zapobiegania zakłuciom i zranieniom, w tym wyrobów medycznych może znacząco obniżyć te koszty.
Zakłucia igłami
Chociaż 124 kraje mają przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy, tylko kilka krajów, tj. Stany Zjednoczone, Australia i państwa członkowskie Unii Europejskiej mają badania, które wykazały znaczną redukcję zakłuć i zranień wśród personelu medycznego. Wdrożenie rozporządzenia w sprawie Wyrobów Medycznych (MDR) w UE ma na celu dalszą ochronę personelu medycznego przed narażeniem na ekspozycję zawodową.
Pandemia COVID-19 i inne sytuacje kryzysowe związane ze zdrowiem publicznym zwiększyły świadomość na temat chorób zakaźnych i ponownie skupiły się na ochronie personelu medycznego przed zagrożeniami w miejscu pracy. Podczas gdy ustawodawstwo dotyczące bezpieczeństwa i inicjatywy edukacyjne mają zasadnicze znaczenie dla ochrony personelu medycznego, należy zrobić więcej, aby złagodzić codzienne zagrożenia, na jakie narażeni są pracownicy ochrony zdrowia podczas opieki nad pacjentami.
,,Musimy wdrożyć skuteczne mechanizmy raportowania i nadzoru, regularnie prowadzić działania informacyjne dla interesariuszy, egzekwować zgodność z wytycznymi legislacyjnymi i lokalnymi politykami, a także przyspieszyć wdrażanie bezpiecznych urządzeń zapewniających bezpieczeństwo, aby chronić personel medyczny przed urazami spowodowanymi igłami i narażeniem na kontakt z krwią” – komentuje Paweł Witt, Przewodniczący Rady Ekspertów Koalicji na rzecz Bezpieczeństwa Szpitali.
Priorytety polityki zdrowotnej w obszarze jakości
,,Od wielu lat mówimy o jakości w ochronie zdrowia. Jakość przede wszystkim kojarzy się z poprawą stanu zdrowia pacjenta, rokowania, przeżywalności, lepszą opieką. Dla mnie jako lekarza z tym kojarzy się jakość. Ważne jest, aby pamiętać, że jakość opieki zdrowotnej jest bardziej złożona i obejmuje również inne aspekty, takie jak dostępność, bezpieczeństwo, skuteczność i zadowolenie pacjentów. Dobrej jakości opieka zdrowotna powinna być oparta na naukowych dowodach i najlepszych praktykach medycznych, aby zapewnić skuteczne leczenie pacjentom” – komentuje Agnieszka Gorgoń-Komor, Senator RP.
Ustawa o jakości w opiece zdrowotnej i bezpieczeństwa pacjenta to jeden z najważniejszych dokumentów, który ma na celu wdrożenie rozwiązań prawno-organizacyjnych, które w sposób kompleksowy i skoordynowany będą realizowały priorytety polityki zdrowotnej w obszarze jakości. Rada Ekspertów wciąż postuluje o uwzględnienie zmian, które pozwolą tak zaprojektować system zarządzania jakością i bezpieczeństwem w ochronie zdrowia, aby zdrowie pacjentów i personelu medycznego było najlepiej chronione.