W otwartym społeczeństwie nie ma odwrotu od pełnej przejrzystości. Transparentność pozwala także zbudować zaufanie w relacjach między pacjentem a lekarzem oraz obiektywnie ocenić wartość współpracy między branżą farmaceutyczną i środowiskiem medycznym. Taki wniosek płynie po konferencji, którą w siedzibie Fundacji im. Stefana Batorego wspólnie zorganizowały Związek Pracodawców Innowacyjnych Firm Farmaceutycznych INFARMA oraz Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie.
Punkt wyjścia do debaty stanowiło zaprezentowanie szerszego, europejskiego spojrzenia na kwestie przejrzystości we współpracy biznesu z zawodami zaufania publicznego. W swojej prezentacji Grzegorz Makowski, z Fundacji im. Stefana Batorego wskazywał na zmiany w świadomości społecznej jako główny motyw wprowadzania przejrzystości w życiu publicznym. Przykładem implementacji tego typu rozwiązań jest Kodeks Przejrzystości, który został podpisany przez 32 farmaceutyczne firmy innowacyjne. Zdaniem Pawła Sztwiertni ta inicjatywa jest najdalej idącą samoregulacją branży farmaceutycznej oraz ważnym elementem budowy społeczeństwa otwartego – „Kodeks jest istotnym krokiem na drodze branży farmaceutycznej do pełnej transparentności. Jest to kierunek, który obraliśmy kilka lat temu i w którym konsekwentnie zmierzamy. Dostęp do informacji, które upublicznimy w roku 2016 jest istotnym elementem przede wszystkim w perspektywie budowy zaufania między lekarzem i pacjentem. Znaczący jest także fakt, że upublicznione dane na temat współpracy między przemysłem farmaceutycznym a przedstawicielami zawodów medycznych pozwalają także pokazać jej prawdziwy wymiar.”
Na istotny aspekt korzyści, jakie dla wszystkich uczestników systemu ochrony zdrowia generuje współpraca środowiska medycznego z przemysłem farmaceutycznym, uwagę zwracali przede wszystkim lekarze. W ich opinii ciężar rozwoju medycyny spoczywa dziś w dużej mierze na przemysłu. Jak wskazywała prof. Janina Stępińska, były Prezes Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego, „Kooperacja ta ma dwa wymiary – naukowy i edukacyjny. Pozwala lekarzom prowadzić badania, które inaczej byłby niemożliwe. Z kolei granty naukowe to szansa na dzielenie się wiedzą w ramach środowiska medycznego”. Również prof. Jacek Jassem, podkreślał, że „większość nowych technologii w medycynie pochodzi od firm farmaceutycznych. Około 30-40% osiągnięć naukowych to efekt współpracy z przemysłem i nie ma w tym nic złego”.
Pozytywny wpływ współpracy przemysłu z lekarzami na skuteczność i jakość terapii nie oznacza jednak, że jest ona wolna od konfliktu interesów. Jak zauważyła Grażyna Kopińska z Fundacji im Stefana Batorego, dotyczy on nie tylko przedstawicieli zawodów medycznych, lecz każdego z nas. Jej zdaniem odpowiedzią na wyzwania związane z występowaniem potencjalnego konfliktu interesów nie jest jego całkowita eliminacja, lecz ujawnienie – zwłaszcza w przypadku osób pełniących funkcje publiczne.
„Otwartość leży przede wszystkim w interesie pacjenta – to on jest największym beneficjentem przejrzystości, choć nie zawsze jest tego w pełni świadomy a czasem – jak zauważyła prof. Stępińska – również nie jest na tę wiedzę przygotowany”. W opinii prof. Doroty Karkowskiej z Instytutu Praw Pacjenta, często brakuje nam wiedzy, by zrozumieć czym jest transparentność. Jak zauważył dr Grzegorz Makowski w dążeniu do przejrzystości „nie chodzi o to by wytępić i wykorzenić współpracę firm farmaceutycznych z lekarzami lecz przejrzyście ją przedstawić”. Zdaniem prof. Jacka Jassema „bez względu na to czy pacjenci faktycznie korzystać będą z udostępnionych informacji, czy nie, ważne jest to, że będą oni mieli szanse je uzyskać. (…) Lekarze muszą pokazać, że pacjent jest zawsze na pierwszym miejscu, a do tego niezbędna jest przejrzystość”. Wtórował mu dr Andrzej Sawoni, prezes Okręgowej Izby Lekarskiej w Warszawie, podkreślając, że również z perspektywy lekarza transparentność poprawia komfort i skuteczność leczenia.
Istotnym pytaniem jakie padło w dyskusji był wybór skutecznych metod wprowadzenia standardów transparentności. Wszyscy zgromadzeni paneliści byli zgodni, iż najlepszym możliwym wyjściem są zdecydowane rozwiązania, które wypływać będą z chęci samoregulacji środowiska medycznego i branży farmaceutycznej. Prof. Romuald Krajewski reprezentujący Naczelną Izbę Lekarską, podkreślał duże poparcie środowiska lekarzy dla idei pełnej jawności. Zwrócił jednak uwagę, iż „regulacje prawne i przepisy poprawiają co prawda sprawozdawczość, nie pogłębiają jednak transparentności”. Podobną opinię wygłosił dr Sawoni, który podkreślał, że „bardzo restrykcyjne przepisy nie są drogą w dobrym kierunku – powodują, że gubi się sens przejrzystości”.
Komentując wnioski płynące z debaty wszyscy eksperci zgodnie podkreślili, że w otwartym społeczeństwie nie ma alternatywy dla przejrzystości. „Transparentność jest nieunikniona, a środowisko medyczne ma niepowtarzalną szansę stanowić awangardę przejrzystości zarówno przez własne regulacje jak i rozwiązania przemysłu farmaceutycznego” – komentował prof. Jacek Jassem. Reprezentujący INFARMĘ Ewa Grenda – Prezes Zarządu i Dyrektor Generalny Paweł Sztwiertnia podkreślali, iż zwiększenie transparentności pozwoli na budowę zaufania między wszystkimi uczestnikami systemu ochrony zdrowia, a także na rzetelną i obiektywną ocenę wartości tej współpracy.
Panelistami podczas konferencji byli prof. Janina Stępińska – konsultant krajowy w dziedzinie intensywnej terapii, prof. Dorota Karkowska z Instytut Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej, Grażyna Kopińska oraz dr Grzegorz Makowski z Fundacji im. Stefana Batorego, prof. Jacek Jassem – Gdański Uniwersytet Medyczny, dr Andrzej Sawoni Prezes Okręgowej Izby Lekarskiej w Warszawie, prof. Romuald Krajewski z Naczelnej Izby Lekarskiej oraz Paweł Sztwiertnia – Dyrektor Generalny INFARMY. Na konferencję przybyli także liczni przedstawiciele środowiska lekarzy, pacjentów oraz organizacji pozarządowych.
Kodeks Przejrzystości powstał z inicjatywy Europejskiej Federacji Przemysłu i Stowarzyszeń Farmaceutycznych (EFPIA) i określa zasady udostępniania informacji na temat zakresu i wartości współpracy firm farmaceutycznych ze środowiskiem medycznym. Dokument podpisany został w grudniu 2013 roku a jego postanowienia weszły w życie 1 stycznia 2015 roku. Kodeks przewiduje, że od 2016 roku wszystkie firmy członkowskie, za wiedzą i zgodą przedstawicieli zawodów medycznych, upublicznią wysokość świadczeń związanych ze współpracą, przekazanych w wielu kategoriach, takich jak: wyjazdy na kongresy, udział w wydarzeniach promocyjnych czy wynagrodzenia za wykłady i opinie eksperckie. Dane te publikowane będą na stronach internetowych firm sygnatariuszy.