Spadek kondycji psychofizycznej i pogłębione osamotnienie to jedne z głównych efektów pandemii COVID-19 obserwowanych wśród polskich seniorów. Jak pokazuje badanie Instytutu Polityki Senioralnej, niemal 60% respondentów zadeklarowało, że ich stan psychiczny jest gorszy niż przed pandemią. Blisko połowa seniorów ograniczyła w tym czasie relacje społeczne, a co trzeci odczuwał stres emocjonalny. Jakie mogą być konsekwencje dłuższej izolacji?
Izolacja jako stresor
Izolacja w pandemii najtrudniej odczuwana była przez seniorów. Osoby powyżej 60. roku życia w największym stopniu funkcjonują w jednoosobowych gospodarstwach domowych, co stanowi dodatkowy czynnik mogący wzmacniać negatywne konsekwencje społecznej izolacji i pandemicznych obostrzeń[1]. Niemal połowa respondentów badania przeprowadzonego przez Instytut Polityki Senioralnej zadeklarowała, że podczas pandemii ograniczyła relację z innymi ludźmi i odczuwa dyskomfort z powodu mniejszej liczby kontaktów i spadku ich jakości[2]. Brak wystarczających kompetencji cyfrowych do utrzymywania relacji w świecie wirtualnym[3], często skazywał seniorów na osamotnienie i utrudniał codzienne funkcjonowanie. Izolacji towarzyszył większy stres emocjonalny (tzw. dystres) z takimi objawami, jak rozdrażnienie i niepokój. Ten, utrzymujący się długo, może przynieść niepożądane konsekwencje zdrowotne, m.in. pojawienie się chorób psychosomatycznych. Główne z nich to zaburzenia układu odpornościowego, mięśniowo-kostnego (bóle i skurcze), układu krążenia (nadciśnienie, arytmia, migrena, zawał) czy oddechowego i trawiennego[4].
Osoby starsze często żyją samotnie w swoich mieszkaniach i domach, poza systemem wsparcia społecznego, a ich funkcjonowanie nie jest w żaden sposób monitorowane. Tym bardziej podczas pandemii, gdy u jej szczytu docierały do nas informacje o kolejnych zgonach i narażeniu seniorów na poważny przebieg choroby, poziom stresu wśród tych osób, a w konsekwencji możliwość wystąpienia zagrażających życiu objawów chorobowych, był bardzo wysoki. W takich okolicznościach rośnie rola opiekuna, który nie tylko zapewni poczucie bezpieczeństwa osobie starszej, ale także pomoże w codziennych czynnościach – Beata Czech, Dyrektor Wykonawcza Promedica24.
Izolacja a kondycja psychofizyczna
Jak wskazują najnowsze dane Ministerstwa Zdrowia, coraz więcej osób starszych potrzebuje pomocy psychiatrycznej. Najczęstszymi chorobami wśród osób w wieku 60-69 lat są depresja i otępienie. Rocznie ponad 540 tys. pacjentów korzysta z ambulatoryjnej opieki psychiatrycznej[5].
Podczas pandemii relacje społeczne ograniczyło aż 46% seniorów, 52% z kolei odczuwało spadek liczby utrzymywanych kontaktów[6]. Ponad połowa badanych (59,5%) zadeklarowała, że ich kondycja psychiczna jest gorsza niż przed pandemią[7].
Wpływ izolacji na psychikę może być niezwykle silny, jak podkreślają naukowcy z Department of Psychological Medicine King’s College London. Do jej najczęstszych negatywnych objawów zalicza się: zaburzenia depresyjne, bezsenność i cechy PTSD[8]. Stany lękowe, permanentne poczucie niepokoju i stresu mogą wspomagać rozwój depresji. Brak kontaktów społecznych i bodźców zewnętrznych wspomagać może z kolei otępienie, utrudniające codzienne funkcjonowanie.
Utrzymywanie się stanu pandemii, może rzutować na obniżenie jakości życia seniorów i spadek kondycji psychofizycznej, a tym samym pośrednio wpływać na zwiększoną śmiertelność w tej grupie wiekowej[9].
W Polsce do miliona osób starszych pozostaje w izolacji społecznej, funkcjonując w sytuacji niewielkiej intensywności lub zupełnego braku kontaktów społecznych z osobami spoza gospodarstwa domowego. Alarmujące dane dot. wzrastającej liczby pacjentów potrzebujących opieki psychiatrycznej skłaniają do podjęcia pierwszych kroków ku zapewnieniu seniorom profesjonalnej opieki, nieocenionej w przezwyciężaniu negatywnych dla zdrowia skutków izolacji – Beata Czech, Dyrektor Wykonawcza Promedica24.
[1] Senior Hub Instytut Polityki Senioralnej, raport „Jakość życia osób starszych w Polsce w pierwszym roku pandemii COVID-19”, s. 8.
[2] Senior Hub Instytut Polityki Senioralnej, raport „Jakość życia osób starszych w Polsce w pierwszym roku pandemii COVID-19”, s. 13.
[3] Raport z badania Federacji Konsumentów wskazuje, że osoby w wieku od 55 do 74 lat w Polsce stanowią ponad 80 proc. wszystkich, które nigdy w swoim życiu nie korzystały z Internetu. To również ponad 78 proc. wszystkich osób, które nigdy nie używały komputera. Jak czytamy w raporcie Federacji Konsumentów: „wykluczenie cyfrowe w Polsce ma twarz seniora”.
[4] Zaburzenia psychosomatyczne – objawy, przyczyny, leczenie, dr n. med. Barbara Wiśniewska.
[5] www.polskieradio24.pl/5/1222/Artykul/2769021,Resort-zdrowia-coraz-wiecej-seniorow-potrzebuje-pomocy-psychiatrycznej
[6] Senior Hub Instytut Polityki Senioralnej, raport „Jakość życia osób starszych w Polsce w pierwszym roku pandemii COVID-19”, s. 14.
[7] Senior Hub Instytut Polityki Senioralnej, raport „Jakość życia osób starszych w Polsce w pierwszym roku pandemii COVID-19”, s. 12.
[8] www. pulsmedycyny.pl/psychospoleczne-skutki-covid-19-wplyw-izolacji-i-pracy-zdalnej-na-psychike-994607
[9] Senior Hub Instytut Polityki Senioralnej, raport „Jakość życia osób starszych w Polsce w pierwszym roku pandemii COVID-19”, s. 11.