Jak długo może żyć człowiek? Tak postawione pytanie nie wydaje się być trafne. Zdrowie według definicji Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) to nie tylko brak choroby, ale stan dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego. Definicja z 1946 roku została rozszerzona o dodatkowe aspekty, takie jak sprawność do prowadzenia produktywnego życia społecznego i ekonomicznego, a także o aspekt duchowy.
Dr n. med. Andrzej Marszałek
Dyrektor medyczny Synevo
Dbanie o zdrowie
By móc długo zachować zdrowie, niewątpliwie należy o nie dbać – w taki sposób, by nie tylko nie wystąpiła choroba, ale by zachować dobre samopoczucie fizyczne, psychiczne i społeczne. Poczucie bycia członkiem grupy, samodzielność w zakresie wybranych czynności, brak poczucia „bycia ciężarem” dla najbliższych pobudzają do dalszej dbałości o siebie. Zebrane doświadczenia życiowe mogą być przekazywane dalej dla zachowania nie tylko tradycji, ale i z ujęciem łacińskiej sentencji Historia magistra vitae (Historia nauczycielką życia).
Im wcześniej zaczyna się o siebie dbać, tym większa szansa zachowania zdrowia w każdym, wynikającym z definicji, aspekcie. Czy więc istnieją jakieś odmienności diagnostyczne w odniesieniu do osób starszych? Niewątpliwie tak! Podobnie zresztą, jak istnieją odmienności w odniesieniu do wieku dziecięcego. Jeśli zostały wyrobione nawyki dbałości o zdrowie, to na co powinniśmy zwracać szczególną uwagę?
Starzenie się a choroby
Starzenie się nie wywołuje objawów choroby czy dolegliwości, jednak toruje im drogę. Spadek rezerwy czynnościowej narządów umożliwia rozwój chorób. Obniżenie wentylacji płuc ułatwia rozwój zmian zapalnych. Zaburzenia związane z gospodarką wodno-elektrolitową nasilają tlące się choroby przewlekłe. Obniżenie liczby czynnych nefronów, z których zbudowana jest nerka, pogłębia zaburzenia. Dlatego niezbędne są regularne badania diagnostyczne.
Badanie moczu
Badanie ogólne moczu musi być wykonywane częściej niż u młodych osób, czyli dwa razy w roku. Jest szczególnie istotne w przypadkach nietrzymania moczu. Wówczas, w połączeniu ze zmianami neurologicznymi (często połączonymi z cukrzycą) dochodzi do zakażeń w układzie moczowo-płciowym.
Dodatkowo oznaczenie mikroalbuminurii może zwrócić uwagę lekarza na rozwijającą się nefropatię w przebiegu cukrzycy czy nadciśnienia tętniczego.
Warte podkreślenia jest obniżenie znaczenia wskaźnika eGFR (ang. estimated glomerular filtration rate – współczynnik przesączenia kłębuszkowego) u osób po 80. roku życia. Jest to najważniejszy wskaźnik czynności wydalniczej nerek, oblicza się go na podstawie wartości stężenia kreatyniny w surowicy krwi, a także wieku, płci i wagi osoby badanej. Im większe stężenie kreatyniny i zaawansowany wiek pacjenta, tym mniejsza jest wartość eGFR, natomiast im większa masa ciała, tym większy wskaźnik eGFR. Niestety właśnie u osób w podeszłym wieku wskaźnik traci swoją wartość diagnostyczną i, pomimo iż zostanie przedstawiony na wyniku, nie należy go wykorzystywać w ocenie czynności nerek.
Poziom elektrolitów
U osób w wieku podeszłym łatwiej zaburzeniu ulega gospodarka elektrolitowa. Ocena stężenia wapnia, fosforanów (w połączeniu z badaniem stężenia witaminy D), potasu, sodu i magnezu pozwoli wychwycić zaburzenia na wczesnym etapie i w prosty sposób uzupełnić niedobory. Nie tylko zaburzenia rytmu serca, ale również miażdżyca czy złamania kości mogą wiązać się ze zmianami w tym zakresie.
Badania wątrobowe
Zazwyczaj już po 30. roku życia obniża się stężenie albumin. Dlatego powinno być ono odnoszone do wartości przedstawianych przez laboratorium jako prawidłowe zgodnie z numerem PESEL, czyli stosownie do wieku.
Innego znaczenia nabiera badanie stężenia bilirubiny, mającego ścisły związek z pracą wątroby oraz drożnością dróg żółciowych. Na podstawie tego badania można m.in. potwierdzić lub wykluczyć obecność żółtaczki. U młodych osób dorosłych żółtaczka to częściej stan wynikający ze zmian zapalnych wywołanych przez wirusy, podczas gdy u osób w podeszłym wieku łączy się ona z kamicą żółciową (kamicą pęcherzyka żółciowego) lub nowotworami (pierwotnymi lub przerzutowymi guzami wątroby).
Badania wątrobowe powinny być wykonywane co roku.
Morfologia krwi
Najwyraźniej zarysowują się zmiany w morfologii krwi obwodowej. Wyczerpywanie się komórek macierzystych, spadek ich odpowiedzi na czynniki wzrostowe może prowadzić do niedokrwistości. Choroby przewlekłe mogą powodować wyczerpywanie się czynników niezbędnych do krwiotworzenia (zarówno żelazo, jak i kwas foliowy czy witamina B12). Czasami używa się nawet określenia „niedokrwistość chorób przewlekłych”.
Niedokrwistość zdiagnozowana we właściwym momencie jest łatwa do leczenia. Szczególnie przy niedoborach witaminy B12, gdy dołączają się dolegliwości ze strony układu nerwowego, efekty terapii mogą być spektakularne. Należy zawsze zwracać uwagę na możliwość wywołania tzw. jatrogennej niedokrwistości z niedoboru żelaza. Może do niej doprowadzić uzupełnienie witaminy B12 i pobudzenie procesu erytropoezy (namnażanie i różnicowanie erytrocytów, czyli czerwonych krwinek krwi, z komórek macierzystych szpiku kostnego). Zwiększa się zapotrzebowanie na żelazo i bardzo szybko wyczerpują zapasy ustroju. Tymczasem niedokrwistość w wieku podeszłym zdecydowanie pogarsza rokowania nawet w przebiegu banalnych chorób.
Oznaczenie hematokrytu we krwi podpowie również lekarzowi, jak wygląda poziom nawodnienia organizmu pacjenta.
Czasem spotykamy się z pytaniem: „Po co badać stężenie glukozy czy lipidów u osób w podeszłym wieku? Choroby wywołane przekroczeniem norm rozwijają się powoli i nie zdążą zrobić krzywdy”. Nic bardziej mylnego. Postęp powikłań w wieku podeszłym może być dużo szybszy. Tak więc i tu wczesne wykrycie pozwoli przedłużyć życie, a także zmniejszyć koszty poprzez włączenie terapii pozafarmakologicznej
Badanie obecności krwi w kale (tzw. krew utajona w kale) nakieruje klinicystę na ocenę zmian w jelicie grubym. Nie zawsze musi się kończyć diagnostykę badaniami obrazowymi typu kolonoskopia.
Z badaniami do lekarza!
Zgłaszamy się więc na badania, a z wynikami udajemy do lekarza. Zawsze odnosimy uzyskane wyniki do odpowiednich wartości referencyjnych. Nie dajmy się porwać metodom „magicznej diagnostyki” z kropli krwi.
Jak czytać wyniki morfologii oraz co oznaczają używane przez laboratoria skróty – znajdziesz na stronie http://synevo.pl/dla-pacjentow/biblioteka-pacjenta/zrozum-swoja-morfologie/.