Wypowiedź: prof. dr hab. n. med. Teresa Jackowska- Konsultant Krajowy ds. Pediatrii , dr hab. n. med. Ernest Kuchar – Ekspert Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Grypy.
Zakażenie wirusem grypy rozprzestrzenia się drogą kropelkową, np. poprzez kichnięcie. W przedszkolach i szkołach dzieci bardzo łatwo zarażają się nawzajem. Co roku na grypę choruje 20-30% dzieci w porównaniu do 5-10% dorosłych.1 Ryzyko ciężkiego przebiegu grypy i wystąpienia groźnych powikłań pogrypowych jest najwyższe u najmłodszych, do ukończenia 5. roku życia.2 Jednocześnie co roku w Polsce występuje bardzo niski procent zaszczepienia dzieci przeciw grypie – poniżej 1%3, przy zalecanych 75% przez WHO wśród osób starszych.4 Ponadto szczepionki dla dzieci, inaczej niż w przypadku seniorów, nie są refundowane. Jak zatem poprawić ochronę dzieci przed grypą?
Ciężki przebieg grypy u najmłodszych
Dzieci chorują na grypę trzy razy częściej niż dorośli i są szczególnie narażone na ciężki przebieg choroby i powikłania pogrypowe.1 W sezonie grypowym 2018-2019 zgodnie z danymi NIZP-PZH zanotowano 1,9 mln zachorowań i podejrzeń zachorowań na grypę wśród dzieci w wieku 0-14 lat. Zdrowe dzieci bez współistniejących chorób są hospitalizowane z powodu powikłań grypy w równym stopniu co dorośli z grup wysokiego ryzyka.1 Do najczęstszych powikłań wśród dzieci należą powikłania laryngologiczne (zapalenie ucha środkowego) oraz charakterystyczne dla wieku dziecięcego objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego (drgawki, zapalenie mózgu, encefalopatia – najczęściej u dzieci poniżej 10 roku życia).2 Dzieci, uważane za rezerwuar wirusów grypy, pełnią rolę w transmisji wirusa grypy w środowisku. Są wektorami zakażenia wirusem, zarówno wśród rówieśników, jak i rodziców, dziadków, rodzeństwa i reszty społeczeństwa. Ich zachorowanie sprzyja rozwojowi epidemii. Zaszczepienie co piątego dziecka może zmniejszyć ryzyko wystąpienia grypy wśród reszty społeczeństwa o ok. 50%.2,3 Zachorowanie na grypę niesie za sobą nie tylko konsekwencje zdrowotne. Na każde 100 zarażonych dzieci poniżej 3 roku życia, przypada 195 dni absencji w pracy rodziców.5 Koszty społeczne grypy w Polsce odzwierciedlające straty, które ponosi gospodarka wskutek absencji chorobowej pracowników, ich obniżonej wydajności, a także ewentualnej ich trwałej niezdolności do pracy lub zgonu szacuje się w Polsce na ok. 836 mln PLN rocznie. W przypadku wystąpienia epidemii koszty te mogą być kilkakrotnie wyższe i stanowić jeszcze poważniejszą stratę dla gospodarki.
Wysokie ryzyko, niewielka ochrona
Szczepienia przeciw grypie są skuteczną i bezpieczną metodą zapobiegania zakażeniom grypą. Szczepienia przeciw grypie dla dzieci pomiędzy 6 a 60 miesiącem życia są rekomendowane w wytycznych na całym świecie i w polskim Programie Szczepień Ochronnych, na równi szczepieniami w takich grupach jak kobiety w ciąży, osoby powyżej 55 roku życia, czy chorzy przewlekle.3 Młodsze dzieci wymagają hospitalizacji z powodu grypy równie często, jak osoby starsze chorujące przewlekle.5 W odróżnieniu od osób starszych powyżej 65 roku życia, refundacja szczepień przeciw grypie nie obejmuje najmłodszych. Szansą na zwiększenie niskiego 1-procentowego poziomu zaszczepienia jest refundacja szczepień przeciw grypie dla dzieci pomiędzy 24 a 60 miesiącem życia, które wchodzą do społeczności żłobkowych i przedszkolnych i są szczególnie narażone na zarażenia wirusem grypy. Finansowanie czterowalentnej szczepionki przeciw grypie w postaci aerozolu donosowego u dzieci w wieku pomiędzy 24 a 60 miesiącem życia w ramach refundacji aptecznej jest rekomendowane przez Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji.4 Ze względu na 7-krotnie mniejszą grupę dzieci w porównaniu do seniorów, którzy mogą korzystać obecnie z refundowanych szczepień, refundacja szczepionek dla dzieci w wieku od 2 do 5 lat, stanowiłaby znacznie mniejsze obciążenie dla budżetu państwa. W innych krajach wykazano, że powszechne programy finansowania szczepień przeciw grypie u dzieci prowadzą do obniżenia zapadalności na grypę w grupie dzieci szczepionych, ale także wywołują efekt populacyjny i ochronę zbiorowiskową prowadzącą do zmniejszenia liczby porad związanych z podejrzeniem grypy u dzieci i dorosłych.
Szansa na zmianę sytuacji
Finansowanie ze środków publicznych od sezonu 2019/2020 szczepionki przeciw grypie u dzieci, która wyeliminuje negatywne skojarzenia związane z bólem, zwiększy liczbę dzieci korzystających ze szczepień do nawet kilku – kilkunastu procent. Zwiększenie procentu zaszczepienia przeciw grypie pozwoliłoby na zmniejszenie wydatków i obciążenia ponoszonego przez społeczeństwo, m.in. poprzez obniżenie związanej z zachorowaniem dziecka absencji szkolnej i utraty produktywności rodziców oraz redukcję transmisji wirusa na osoby z ich otoczenia, w tym inne dzieci oraz na osoby dorosłe, wśród których często znajdować się będą osoby starsze (np. dziadkowie) z grupy podwyższonego ryzyka wystąpienia powikłań grypy.