29 października obchodzony jest Światowy Dzień Udaru Mózgu, ustanowiony przez World Stroke Organization (WSO). Ma on uświadamiać, jak groźnym zjawiskiem jest udar mózgu i jego konsekwencje, ale przede wszystkim, jak do niego nie dopuścić. W tym roku Fundacja Udaru Mózgu nagłaśnia kampanię STOP MIGOTANIU przypominając, że to migotanie przedsionków jest jedną z najgroźniejszych przyczyn udaru mózgu, z którą na szczęście można skutecznie walczyć.
UDAR MÓZGU – epidemiologia
Udar mózgu to zaburzenia funkcji mózgu, wywołane uszkodzeniem naczyń, dostarczających krew do mózgu. W Polsce zapadalność na udar mózgu kształtuje się na poziomie europejskim, osiągając współczynniki 177,3 na 100.000 u mężczyzn i 125 na 100.000 u kobiet. To oznacza około 70.000 nowych zachorowań rocznie. Znacznie gorzej notuje się umieralność chorych z udarem mózgu w Polsce – 106,4 na 100.000 mężczyzn i 78,7 na 100.000 kobiet. W Europie Zachodniej utrzymuje się ona na poziomie 18-25%, a w Polsce wynosi aż 40%.
Udar mózgu jest trzecią co do częstości, po zawałach i urazach, przyczyną śmierci.
Aby zmniejszyć te drastyczne statystyki, niezwykle ważna jest profilaktyka i prewencja przeciwudarowa.
CZYNNIKI RYZYKA
Wiele czynników ryzyka udaru mózgu można zminimalizować, a nawet wyeliminować. Są to tzw. czynniki modyfikowalne, czyli takie, na które mamy wpływ. Należą do nich:
migotanie przedsionków, nadciśnienie tętnicze, palenie tytoniu, cukrzyca, choroby naczyń, zaburzenia gospodarki lipidowej, otyłość, nadużywanie alkoholu, niedoczynność gruczołu tarczowego, zaburzenia krzepnięcia krwi, przebyty udar bądź przemijający atak niedokrwienny (TIA), stosowanie amfetaminy, kokainy.
Czynniki ryzyka niemodyfikowalne (na które nie mamy wpływu) to wiek (powyżej 55 lat), płeć (bardziej narażeni na udar są mężczyźni), rasa (czarna) i czynniki genetyczne.
MIGOTANIE PRZEDSIONKÓW A UDAR MÓZGU
Aż 30% udarów mózgu spowodowanych jest migotaniem przedsionków – najczęściej występującą arytmią serca.
U pacjentów z migotaniem przedsionków ryzyko wystąpienia udaru mózgu zwiększa się 5-krotnie. Przyczyną jest pogorszona funkcja mechaniczna przedsionków serca jako pompy krwi, co stwarza okoliczności sprzyjające powstawaniu w sercu skrzeplin. Taka skrzeplina, zlokalizowana w lewym przedsionku, może z prądem krwi powędrować naczyniami do centralnego układu nerwowego, zamykając jedno z naczyń mózgowych, czego objawem jest ostre niedokrwienie fragmentu tkanki mózgowej, czyli udar mózgu.
LECZENIE TROMBOLITYCZNE
Zdecydowana większość (ok. 80%) udarów to właśnie udary niedokrwienne. U osób, które ich doświadczyły, możliwe jest leczenie trombolityczne, które pozwala na rozpuszczenie skrzepu w niedrożnym naczyniu mózgu i przywrócenie zaburzonego przepływu krwi. Warunkiem podjęcia terapii jest szybka hospitalizacja, ponieważ leczenie trombolityczne można rozpocząć do 4,5 godziny od wystąpienia pierwszych objawów udaru.
ROLA ABLACJI W PROFILAKTYCE UDARU MÓZGU
Aż 3 miliony ludzi na całym świecie przechodzi udar mózgu spowodowany migotaniem przedsionków. Charakteryzuje się on szczególnie ciężkim przebiegiem i upośledzeniem funkcjonalnym, a połowa pacjentów umiera w pierwszym roku od wystąpienia udaru.
Uznaną metodą, mającą na celu zminimalizowanie ryzyka takiego scenariusza jest stałe przyjmowanie leków rozrzedzających krew – tzw. doustnych antykoagulantów. „Istnieje także możliwość zmniejszenia ryzyka nawrotów migotania przedsionków poprzez wykonanie zabiegu ablacji. Polega on na precyzyjnym odizolowaniu obszarów w sercu odpowiedzialnych za występowanie arytmii za pomocą wprowadzonych do serca cewników. Skuteczność takiego zabiegu sięga 80%, czyli jest znacznie wyższa od stosowanych obecnie leków zapobiegających nawrotom arytmii – tłumaczy dr Andrzej Głowniak z Kliniki Kardiologii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie. Jedną z coraz szerzej stosowanych metod, wykorzystywaną od kilku lat również w Klinice Kardiologii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie, jest zabieg krioablacji. Podczas tego zabiegu wykonujemy izolację żył płucnych – a więc najbardziej arytmogennych obszarów serca – za pomocą zakończonego balonem cewnika, który zamraża miejsca odpowiedzialne za migotanie przedsionków. Co istotne, zabieg ma również udowodnioną wysoką skuteczność nie tylko w napadowym migotaniu przedsionków, lecz również w przetrwałej formie arytmii. Z punktu widzenia pacjenta ważny jest relatywnie krótki czas zabiegu – zazwyczaj poniżej 2 godzin, oraz jego niewielka bolesność. Zwykle na drugi dzień po zabiegu pacjent może opuścić szpital. Upowszechnienie tej formy terapii migotania przedsionków może w perspektywie przełożyć się na zmniejszenie ryzyka występowania niedokrwiennego udaru mózgu” – dodaje dr Głowniak.
W 2014 r. wykonano w Polsce około 2200 ablacji. To 2-3 razy mniej niż wynosi średnia europejska.
OBJAWY UDARU
Bardzo ważne jest, aby nie bagatelizować objawów udaru, a w przypadku ich zidentyfikowania natychmiast wezwać pomoc medyczną. Fundacja Udaru Mózgu prezentuje najważniejsze objawy udaru w krótkiej animacji, dostępnej na stronie: www.fum.info.pl (zakładka: UDAR MÓZGU) lub http://www.fum.info.pl/page/index/34
Należy też znać i umieć rozpoznać pozostałe objawy:
- nagłe zaburzenia czucia po jednej stronie ciała (niedoczulica połowicza) lub drętwienie połowy ciała
- wykrzywienie twarzy po jednej stronie, szczególnie widoczne jest opuszczenie kącika ust
- nagłe osłabienie kończyny lub kończyn po jednej stronie (niedowład połowiczy)
- nagłe zaburzenia mowy (mowa bełkotliwa, utrata zdolności mówienia, trudności w zrozumieniu mowy)
- nagłe zaburzenia widzenia-charakterystyczne jest niedowidzenie na jedno oko lub niedowidzenie polowy pola widzenia
- nagłe zawroty głowy z towarzyszącymi zaburzeniami w utrzymaniu równowagi, nagłymi upadkami, czasami
z podwójnym widzeniem, kłopotami z orientacją i zaburzeniami świadomości
Brak szybkiej reakcji na te objawy może doprowadzić do niesprawności ruchowej, połowicznego zaburzenia czucia, zaburzenia wzroku, mowy (afazja), pamięci (amnezja), połykania (dysfagia) oraz zaburzeń psychicznych.